Hưởng ứng tuần lễ truyền thông phòng chống kháng thuốc năm 2020 (18-24/11/2020)

Để nâng cao nhận thức của người dân về kháng thuốc, thực hiện “Đề án tăng cường kiểm soát kê đơn thuốc và bán thuốc kê đơn giai đoạn 2018-2020 của tỉnh Quảng Ninh”, trong đó chú trọng các nội dung nâng cao nhận thức của cộng đồng về:

- Tác hại của việc sử dụng thuốc tùy tiện, hậu quả của kháng thuốc;

-  Lợi ích của việc mua thuốc, bán thuốc theo đơn; sử dụng thuốc an toàn, hợp lý;

- Các lợi ích mang lại khi khám, chữa bệnh tại các cơ sở y tế.

Vậy kháng kháng sinh là như thế nào và tại sao lại là một trong 10 mối đe dọa sức khỏe cộng đồng toàn cầu mà nhân loại phải đối mặt ?

Kháng kháng sinh (AMR) là gì?

AMR xảy ra khi vi khuẩn, vi rút, nấm và ký sinh trùng thay đổi theo thời gian và không còn đáp ứng với thuốc làm cho bệnh nhiễm trùng khó điều trị hơn và làm tăng nguy cơ lây lan bệnh, bệnh nặng và tử vong. Kết quả là, thuốc mất tác dụng và nhiễm trùng vẫn tồn tại trong cơ thể, làm tăng nguy cơ lây lan cho người khác.

AMR đe dọa việc ngăn ngừa và điều trị hiệu quả một loạt các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn, ký sinh trùng, vi rút và nấm gây ra.

Thuốc kháng sinh - bao gồm thuốc kháng sinh, thuốc kháng vi-rút, thuốc chống nấm và thuốc chống ký sinh trùng - là những loại thuốc được sử dụng để ngăn ngừa và điều trị nhiễm trùng ở người, động vật và thực vật. Các vi sinh vật phát triển tính kháng thuốc đôi khi được gọi là “siêu vi khuẩn”.

Hiện nay, kháng thuốc đang là vấn đề toàn cầu, đặc biệt nổi trội ở các nước đang phát triển trong đó có Việt Nam. Thế giới mỗi năm có hàng trăm nghìn người chết do kháng thuốc và phải chi phí hàng trăm tỷ USD cho kháng thuốc. Đó là lý do tại sao Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các cơ quan quốc tế khác chỉ ra rằng kháng kháng sinh là một mối đe dọa nghiêm trọng, thách thức đối với điều trị trong tương lai. Nó đòi hỏi phải có hành động khẩn cấp của nhiều ngành để đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs).

Việc lạm dụng và lạm dụng thuốc kháng sinh là những nguyên nhân chính dẫn đến sự phát triển của các mầm bệnh kháng thuốc. Ngoài tử vong và tàn tật, bệnh kéo dài dẫn đến thời gian nằm viện lâu hơn, nhu cầu về thuốc đắt hơn và thách thức tài chính cho những người bị ảnh hưởng.

Nếu không có thuốc kháng sinh hiệu quả, thành công của y học hiện đại trong việc điều trị các bệnh nhiễm trùng, kể cả trong quá trình phẫu thuật lớn và hóa trị ung thư sẽ giảm.

Tại sao kháng kháng sinh lại là mối quan tâm toàn cầu?

Sự xuất hiện và lây lan của các mầm bệnh kháng thuốc đã có cơ chế kháng thuốc mới, dẫn đến tình trạng kháng thuốc, tiếp tục đe dọa khả năng điều trị các bệnh nhiễm trùng thông thường của chúng ta. Đặc biệt đáng báo động là sự lây lan nhanh chóng trên toàn cầu của vi khuẩn đa kháng (còn được gọi là “siêu vi khuẩn”) gây ra các bệnh nhiễm trùng không thể điều trị được bằng các loại thuốc chống vi trùng hiện có như thuốc kháng sinh.

Vào năm 2019, WHO đã xác định được 32 loại kháng sinh trong quá trình phát triển lâm sàng nhằm giải quyết danh sách các tác nhân gây bệnh ưu tiên của WHO, trong đó chỉ có sáu loại được phân loại là cải tiến. Hơn nữa, việc thiếu khả năng tiếp cận với các chất kháng sinh chất lượng vẫn là một vấn đề lớn. Tình trạng thiếu kháng sinh đang ảnh hưởng đến các quốc gia thuộc mọi trình độ phát triển và đặc biệt là trong các hệ thống chăm sóc sức khỏe.

Điều gì thúc đẩy sự xuất hiện và lan rộng của kháng thuốc?

AMR xảy ra tự nhiên theo thời gian, thường là do thay đổi gen. Các sinh vật kháng kháng sinh được tìm thấy ở người, động vật, thực phẩm, thực vật và môi trường (trong nước, đất và không khí). Chúng có thể lây lan từ người sang người hoặc giữa người và động vật, kể cả từ thực phẩm có nguồn gốc động vật. Các nguyên nhân chính gây ra tình trạng kháng thuốc kháng sinh bao gồm việc lạm dụng và lạm dụng thuốc kháng sinh; thiếu khả năng tiếp cận với nước sạch, vệ sinh và vệ sinh (WASH) cho cả người và động vật; phòng chống lây nhiễm và dịch bệnh kém trong các cơ sở y tế và trang trại; kém tiếp cận với thuốc, vắc xin và chẩn đoán chất lượng, giá cả phải chăng; thiếu ý thức và kiến ​​thức; và thiếu sự thực thi của pháp luật.

Những việc cần làm để cải thiện tình trạng kháng kháng sinh:

Từ góc độ quản lý nhà nước, các cơ quan chức năng, trực tiếp là ngành y tế, cần tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động kê đơn và bán thuốc theo đơn tại các bệnh viện, nhà thuốc; tăng cường kiểm soát, quản lý sử dụng kháng sinh. Đồng thời, có chế tài xử lý thích đáng đối với các hành vi vi phạm. Mỗi cán bộ y tế cần sử dụng kháng sinh có đúng trách nhiệm, chỉ định sử dụng kháng sinh đúng các hướng dẫn chuyên môn và kê đơn khi cần thiết.

Riêng mỗi cá nhân khi sử dụng kháng sinh cần lưu ý: Chỉ uống thuốc đúng theo đơn bác sĩ, không tự ý mua và dùng kháng sinh khi chưa có ý kiến của bác sĩ điều trị; khi được bác sĩ kê đơn có thuốc kháng sinh, luôn uống đủ liều lượng đã được kê, không bỏ dở nửa chừng, ngay cả khi cảm thấy bệnh đã đỡ nhiều. Không dùng thuốc kháng sinh thừa từ lần sử dụng trước; không chia sẻ thuốc kháng sinh trong toa thuốc đang dùng cho người khác uống, ngay cả khi đó là người thân của mình. Vì khi chia sẻ, sẽ thiếu liều thuốc cần uống và vô tình tạo cơ hội cho vi khuẩn mạnh mẽ lên và kháng lại các thuốc điều trị. Điều này gây nguy hiểm cho chính bản thân, cho gia đình và cộng đồng.

Sử dụng kháng sinh trong trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy, hải sản theo đúng hướng dẫn.

Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng hay nước rửa tay để phòng ngừa lây nhiễm vi khuẩn, góp phần giảm bớt nguy cơ phải dùng đến thuốc kháng sinh.

Nâng cao nhận thức ngay từ mỗi cá nhân bằng cách bắt đầu bằng thói quen tuân thủ đơn thuốc của bác sĩ, không tự ý mua kháng sinh về dùng cho bất cứ ai hoặc dùng trong chăn nuôi. Nhắc nhở những người quen nếu thấy họ dùng kháng sinh bừa bãi./.

TTGDK – TTYT TP Cẩm Phả